Σύκα, ορνοί κι ο Μαρκάκης Ζαλώνης

Ήθελα να απαντήσω στο αλλενάκι για την συκιά που αντί να κάνει φυσιολογικά σύκα, έκανε φρούτα που έμοιαζαν με σύκα αλλά δεν ήταν… Και επειδή έχω και εγώ αυτό το περίεργο φαινόμενο, είπα να το ψάξω πριν απλά παραθέσω φωτογραφίες.

Υπάρχουν πολλών ειδών συκιές, με σύκα που ωριμάζουν από τα μέσα Αυγούστου έως τα τέλη Σεπτεμβρίου, και θα αναφέρω ότι κάνουν σύκα που είναι άσπρα (πράσινα) έξω και άσπρα (κιτρινωπά) μέσα, μαύρα (μωβ) έξω, άσπρα μέσα, μαύρα έξω, μαύρα (κόκκινα) μέσα, άσπρα έξω κόκκινα μέσα κλπ. Και δεκάδες οι ονομασίες, αλλά δεν βρήκα ιστοσελίδα της προκοπής, στα ελληνικά ή στα αγγλικά. Οι συκιές δεν έχουν διαδικτυακό ενδιαφέρον…

Ωστόσο το ενδιαφέρον είναι ότι η πρώτη κατηγορία (άσπρα-άσπρα) είναι μάλλον η καταλληλότερη για ξερά σύκα, αλλά έχει μια ιδιαιτερότητα: Το «λίθι» (υποθέτω το μπουμπούκι του λουλουδιού, δεν αυτογονιμοποιείται ή δεν γονιμοποιείται αν δεν το επισκεφτούν κάτι μυγάκια, που τα λέμε «μορμον’» (με «ν» με περισπωμένη για την σωστή προφορά). Τα μυγάκια αυτά πολλαπλασιάζονται και βγαίνουν από τα «αρσενικά» σύκα που όμως δεν ξέρω αν είναι αρσενικά ή απλά άλλη ποικιλία αγριοσυκιάς η παρουσία της οποίας είναι απαραίτητη για την γονιμοποίηση του άσπρου σύκου (όπως η βυσσινιά για τα κεράσια).

Να μην σας ζαλίζω, θυμάμαι την γιαγιά μου να μαζεύει ορνούς αρχές Ιουνίου, (έπρεπε να είναι φουσκωμένοι) νε τους περνάει 5-5 ή 10-10 σε ένα βούρλο (βρούλο το έλεγε) και να τους κρεμάει από μία δύο αρμαθιές σε κάθε συκιά. Το ρητό έλεγε «του Σαντ’ Αντόνι’ ορνός, τα’ Αγια Μαρίνας σύκο», που το ερμηνεύω ότι έπρεπε να «ορνιαστούν» οι «σ’κιές» στις 13 Ιουνίου για να έχεις σύκα στις 17 Ιουλίου. Βέβαια τα πολλά σύκα, τουλάχιστον στο νησί, είναι τον Αύγουστο. Στο βουνό, κρατάνε μέχρι τέλη Σεπτεμβρίου.

Το όρνιασμα είναι μπελάς. Πρέπει να μαζέψεις τους σωστούς ορνούς, να τους αρμαθιάσεις, να τους κρεμάσεις κλπ. Πολλοί που είχαν χώρο στα χωράφια τους, φύτευαν και ορνούς ώστε οι «μορμον’» να κάνουν τις βόλτες τους au naturel. Και επειδή δεν συμφέρει να έχεις μη παραγωγικά δέντρα, μπόλιαζαν τους ορνούς με άλλα σύκα.

Έτσι νομίζω εξηγείται δύο είδη φρούτου σε ένα δέντρο. Με τον καιρό μπορεί το άγριο να υπερισχύσει αν δεν κλαδευτεί. Τώρα αυτά τα λέω επιπόλαια, αφού υπάρχουν ορνοί και γλυκορνοί (που δεν ξέρω αν είναι κάτι διαφορετικό. Πάντως το φρούτο της πρώτης και δεύτερης φωτογραφίας, μοιάζει με σύκο, είναι υπόγλυκο αλλά πρέπει να πεινάς πολύ για να το φας

Τα σύκα ωστόσο ήταν σημαντικό κομμάτι της δίαιτας, τον καιρό της αειφορίας στην Τήνο. Φρέσκα το φθινόπωρο, ξερά τον χειμώνα, σκέτα, ή, αν ήσουν πλούσιος, με λίγη μυζήθρα. Αλλά αυτή η αειφορία είναι από το παρελθόν που φοβάμαι θα ξεχαστεί…

Το απόσπασμα του βιβλίου είναι του Μαρκάκη Φιλ. Ζαλώνη Voyage a Tine, l’une des iles de l’ archipel de la Grece, του 1809 (με κλικ στην εικόνα μεγαλώνει και διαβάζεται)

Για την μεσαιωνική αειφορία, προσεχώς