Juniperus phoenicia

Οι φίδες δεν είναι σπάνια δέντρα, απεναντίας… Στα ελληνικά βουνά, στην Αττική, στην Εύβοια και αλλού υπάρχουν σε αφθονία, και επειδή δεν αρέσει πολύ στα κατσίκια, γενικά επιβιώνει καλύτερα από το πουρνάρι.

Το λατινικό όνομα της φίδας, ή θίδας, ή βένιου (στην Ύδρα), ή «αγριοκυπάρισσου», ή «κέδρου», είναι Juniperus Phoenicia, Άρκευθος η φοινικική. Υπάρχουν πολλών ειδών άρκευθοι, στον Ελλαδικό χώρο, ξέρω τουλάχιστον την Phoenicia (σχεδόν παντού), την J. Oxycedrus και την παραλλαγή J. Oxycedrus Macrocarpa στην Πάρο, Νάξο, την Δονούσα, την Παλαιοχώρα Χανίων, και στα παράλια της Δυτικής Αττικής (Βραυρώνα, Πόρτο Ράφτη, Λιά κλπ) και τουλάχιστον δύο πικιλίες στην Πίνδο και βόρεια. Στον κόσμο υπάρχουν πολλές δεκάδες ποικιλίες. Στο διαδίκτυο υπάρχουν άφθονες πληροφορίες, ενδεικτικά στο http://www.conifers.org/cu/ju/phoenicea.htm , http://www.juniperus.org, http://www.west-crete.com/flowers/juniperus_oxycedrus_macrocarpa.htm κλπ.

Στην Τήνο, πρέπει κάποτε να είχε πολλές φίδες, γιατί η γιαγιά μου μου έλεγε ότι από φίδες έκανα «τράβες», δοκάρια που κρατούσαν τις σχιστολιθικές πλάκες του ταβανιού. Η τελευταία «μεγάλη» φίδα ήταν μέχρι πριν 2-3 χρόνια στην Ξινάρα, αλλά για ακατανόητους λόγους την …έκοψαν. Μικρές φίδες, όσες επέζησαν από διαδοχικές πυρκαγιές έχει αυτοφυείς προς τον Μαρλά, πάνω από τον υποσταθμό της ΔΕΗ. Όπως παραπονιέται ο φίλος μου ο pathfinder, που μου έστειλε και τις φωτογραφίες, θα έπρεπε το δασύλλιο αυτό να προστατευθεί από την ευγενή πυρομανή και λατομική δραστηριότητα…


J. Phoenicia υπάρχουν επίσης κοντά στην Καλλονή, την Αετοφωλιά, τον Λεντάδο, τον Λιμοκό και την Βαθειά Λίμνο, φυτεμένες από σπόρο, από μένα και από φίλους, που τους έφτιαξα μικρά δεντράκια. Η πιο μεγάλη έχει 2-3 μέτρα ύψος και είναι 20 ετών, με κορμό που έχει 10-15 cm διάμετρο. Στην Ξινάρα, η διάμετρος του κορμού ήταν 30-40 cm, και χωρίς να ξέρω την ιστορία του, το δέντρο αυτό πρέπει να ήταν «αυτόχθον».


Η Τήνος έχει επίσης καμιά δεκαριά J. Oxycedrus macrocarpa, από σπόρια που κουβάλησα από την Παλαιοχώρα και την Δονούσα. Οι άρκευθοι πολλαπλασιάζονται σχετικά εύκολα, από σπόρο ή μοσχεύματα, αλλά α-ρ-γ-ο-ύ-ν να μεγαλώσουν, γι αυτό το ξύλο τους είναι τόσο σκληρό και ανθεκτικό. Τα μοσχεύματα ξεχάστε τα, θέλουν θερμαινόμενο τραπέζι πολλαπλασιασμού και υδρονέφωση με μυκητοκτόνα κλπ. Τα σπόρια είναι πιο απλά.


Από τώρα μέχρι τον Δεκέμβριο, μαζέψτε σκούρους καφε-μαύρους καρπούς. Είναι ώριμοι αν είναι μαλακοί. Συχνά έχουν ασπρίλες επάνω τους σαν μούχλα ή άλλη φυτική ασθένεια, δεν πειράζει. Προσωπικά, τους μουλιάζω σε νερό με 1/10 ξύδι, αφού τους λιώσω λίγο με το δάχτυλο. Το ξύδι διευκολύνει το ξεκαθάρισμα του σπόρου και ίσως του δίνει την ψευδαίσθηση ότι είναι σε στομάχι πουλιού, μπας και φυτρώσει αργότερα πιο εύκολα. Μετά 5-6 ώρες μούλιασμα, ξεπλένω τον πολτό και με υπομονή ξεχωρίζω τα σποράκια που είναι 2-3 τριγωνικά, σκληρά σποράκια ανά καρπό. Τα παρκάρω στο ψυγείο, στον χώρο με τα φρούτα, σε βρεγμένο περλίτη ή βρεγμένη χάρτινη πετσέτα κουζίνας, σε ένα τάπερ ή μία νάϋλον σακούλα. Τον Μάρτιο τα φυτεύω σε πρασιά από τύρφη, κατά προτίμηση σε θερμοκήπιο, ειδεμή σε μέρος με ήλιο, αλλά με την τύρφη να είναι βασικά συνέχεια υγρή. Με τις πρώτες ζέστες του Μαΐου, τα μικρά φυτά σκάνε σαν μύτες γκαζόν, με δύο μικρά φυλλαράκια. Όταν το φυτό έχει ύψος 2-3 πόντους (και ρίζα 5-6), και με την τύρφη καλά βρεγμένη, τα βγάζω και τα μεταφυτεύω σε γλάστρες. Δύο χρόνια αργότερα, εάν όλα πάνε καλά, το φυτό είναι 15-30 cm και έτοιμο για μεταφύτευση. 5 χρόνια αργότερα είναι θάμνο μικρός. 20 χρόνια αργότερα είναι μικρό δέντρο, αλλά στα 7-9 χρόνια κάνει σπόρια. Λίγη στατιστική: 100 μικροί καρποί, 150-200 σποράκια, τα μισά από αυτά «καλά», πες 100, από αυτά θα φυτρώσουν τα 20-30, και θα επιζήσουν σε τελική μεταφύτευση 4-5.

Με αλλά λόγια, ένας άνθρωπος, σε μια ζωή με πολλή τρέλα, δεν φτάνει για να επανορθώσει μία πυρκαγιά… Πηγαίνετε στον Μαρλά, ή στην Πεντέλη και μαζέψτε σπόρια. ΜΗΝ ξεριζώσετε μικρά φυτά, όσο βαθειά και αν τα σκάψετε, θα καταστραφεί η ρίζα και δεν θα πιάσουν… Αγαπάτε το δάσος, συντηρεί πουλιά, σαύρες, φίδια, γεράκια κλπ. Ευχαριστώ τον pathfinder για τις φωτό και την υπενθύμιση.