Τρία χρόνια μετά το 2008

Η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας των ΗΠΑ από την S&Ρ δεν ήταν ούτε απροσδόκητη, ούτε έκπληξη, ούτε θα αλλάξει πολλά πράγματα – για την Αμερική. Τυπικά, οι εταιρίες αξιολόγησης πιστωτικού κινδύνου δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να απεικονίζουν και να αναφέρουν αυτά που ξέρουν, ή περιμένουν ήδη οι αγορές. Έτσι, ο φόβος των συνεπειών της υποβάθμισης από ΑΑΑ σε ΑΑ+ έχει, και θα έχει, μεγαλύτερο παγκόσμιο αντίκτυπο από την ίδια την υποβάθμιση.

Τα περί ανάγκης νέου παγκοσμίου νομίσματος που ψελλίζουν διάφοροι τα ακούω βερεσέ. Τα νομίσματα αντανακλούν εμπορικές συναλλαγές, την ελευθερία των εμπορικών συναλλαγών, και, σε τελική ανάλυση, την ίδια την ελευθερία. Το Ελβετικό φράγκο, π.χ. ακούγεται καλό και σίγουρο, αλλά οι συναλλαγές της Ελβετίας με τον υπόλοιπο είναι απειροελάχιστες, και το Ελβετικό φράγκο είναι εκ προοιμίου ασήμαντο. Η Κίνα έγινε κολοσσός (υποκαθιστώντας βιομηχανική παραγωγή της Δύσης, και εξάγοντας στην Αμερική) και οι παγκόσμιες εμπορικές της συναλλαγές δεν είναι καθόλου αμελητέες, αλλά η Κίνα δεν είναι ακριβώς …δημοκρατική, ούτε, ιστορικά, προβλέψιμη, και ενώ δικαιολογημένα «ανησυχεί» (αφού της χρωστάνε πολλά δολάρια), ούτε μπορεί να αλλάξει τις απαιτήσεις της από δολάρια σε άλλο νόμισμα, ούτε μπορεί να υποκαταστήσει τις εξαγωγές της προς την Αμερική με εξαγωγές σε άλλη χώρα… Απεναντίας, ελάχιστες χώρες δεν θα έβαζαν εμπορικούς περιορισμούς στην Κίνα, και σίγουρα η Ευρώπη ή η …Αφρική, δεν καταναλώνουν όπως η Αμερική.

Η Ευρώπη είναι πάλι άλλη περίπτωση. Ευρώπη, κατά την γνώμη μου, δεν υπάρχει. Υπάρχει η Γερμανία (σε οικονομία και βιομηχανική παραγωγή) και η Γαλλία σε άμυνα και πυρηνική ενέργεια. Οι μισοί Άγγλοι είναι αγορασμένοι από τους Γερμανούς, και οι υπόλοιποι είναι με το ένα πόδι στην άλλη όχθη του Ατλαντικού. Η Ευρώπη (εάν υπάρχει) έχει το πρόβλημα ότι 2-3 χώρες έχουν φαινομενική ευημερία από εξαγωγές σε άλλες χώρες που όμως έχουν γίνει με δανεικά που ίσως είναι αγύριστα. Και οι επιλογές δεν είναι πολλές: Ή τα διαγράφουν και τα χαρίζουν ή τυπώνουν χρήμα και πληθωρίζουν. Και το πρόβλημα, όπως θα έχετε ίσως καταλάβει, δεν είναι πια η Ελλάδα, αλλά η Ιταλία, η Ισπανία, η Γαλλία, και σε τελευταία ανάλυση και η Γερμανία. Τα περί «συντονισμένων προσπαθειών» τα ακούω βερεσέ. Οι γεωπολιτικές διαφορές που υπάρχουν όσα χρόνια υπάρχει ο κόσμος δεν έχουν εξαλειφθεί, και οι πολιτικοί σήμερα δεν είναι ούτε ικανότεροι ούτε σοφότεροι των πολιτικών το 1914 ή το 1939. Ούτε είναι η Ευρώπη ή η «Ευρώπη» σε μια γυάλα, χωριστά από τους υπόλοιπους.

Είμαστε σε μία περίεργη κατάσταση που ξεκίνησε με το κραχ του 2008 και είναι σε εξέλιξη. Τις συνέπειες αυτού του κραχ, δύσκολα τις καταλαβαίνουμε, ακόμα και εάν είμαστε ξεφτέρια στα του 1929, πρώτα από όλα γιατί ελάχιστοι ζούσαν το 1929, και οι συνθήκες στον χρηματοπιστωτικό τομέα έχουν αλλάξει από τότε. Αυτό που μας έμαθαν στο σχολείο είναι ότι η ύφεση μετά το 1929 ήταν «κακή» επειδή δεν υπήρχε αρκετή ρευστότητα. Η ρευστότητα, σε καταστάσεις όπως η σημερινή, επιτυγχάνεται ή με τύπωμα, ή με αναδιανομή, και σίγουρα με οικονομία σε σπάταλες μη παραγωγικές δραστηριότητες. Ένα θεωρώ σίγουρο: Θα φτωχύνουμε. Πόσο θα κρατήσει, και τις άλλες συνέπειες, μικρές και μεγάλες, θα τις βλέπουμε στην πορεία. Τα γραφήματα (από εδώ και εδώ) είναι μόνο για την ψυχαγωγία σας. Η Ιστορία ΔΕΝ επαναλαμβάνεται, αλλά όλοι ψάχνουν το φλιτζάνι του καφέ για προφητείες

Τα πολλά λεφτά δεν χάθηκαν το 1929, αλλά το 1931 ή 1932… Λέμε τώρα. Και όλα αυτά για τον στόκο που περιμένει προφητείες για το τέλος του κόσμου το 2012, ή οποτεδήποτε.