Αθανάσιος Θεοδωράκης: Να αποφευχθούν νέες «φούσκες», αλλά κυρίως μη αναστρέψιμες για το οικοσύστημα επιπτώσεις -- ΙΤΗΠ 15 Ιουνίου 2014

"Μπροστά στη ράχη της Σέριφος, όταν ανεβαίνει ο ήλιος, τα πυροβόλα όλων των μεγάλων κοσμοθεωριών παθαίνουν αφλογιστία".

Οδυσσέας Ελύτης, "Εν λευκώ", εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ

Η διεθνής κοινότητα επέλεξε για το μέλλον την οδό της βιώσιμης ανάπτυξης. Μια σημαντική πτυχή αυτής της πολιτικής είναι η προστασία του περιβάλλοντος κι αυτό έχει επιβεβαιωθεί με διεθνείς δεσμεύσεις. Οι σχετικές δεσμεύσεις ειδικότερα για την ΕΕ και τις χώρες-μέλη της είναι σαφέστατες. Στόχος είναι η αειφόρος ανάπτυξη, ώστε να διασφαλίζονται τα δικαιώματα των σημερινών αλλά και των μελλοντικών γενεών. Πρακτικά τίθεται βέβαια το θέμα των επιλογών: ποιός τύπος επένδυσης, με ποιό κόστος, με ποιό αντιστάθμισμα, ποιές επιπτώσεις, κλπ, και τελικά με ποιό όφελος για την τοπική και την εθνική οικονομία. Αφού όλα σχεδόν σήμερα ανάγονται σε θέματα ανταγωνιστικότητας και αποδοτικότητας είναι απαραίτητο να γίνονται συγκρίσεις και προβλέψεις, ώστε αφενός να προχωρήσει η αναμενόμενη μετάλλαξη της οικονομίας κι αφετέρου να αποφευχθούν νέες «φούσκες», αλλά κυρίως μη αναστρέψιμες για το οικοσύστημα επιπτώσεις.

Στη βάση αυτή οι σχετικές προτάσεις επενδυτικών σχεδίων πρέπει να εξετάζονται με τρόπο συνεκτικό. Αυτή είναι η μόνη ασφαλής μέθοδος, που ενσωματώνει τις αρχές της ισορροπίας και της προφύλαξης και επιτρέπει την αξιολόγηση μιας επενδυτικής πρότασης σε ολοκληρωμένη βάση. Η διεθνής εμπειρία στα θέματα της ανάπτυξης εξελίχθηκε σημαντικά και είναι πλέον αποδεκτό ότι οι αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα τόσο στον σχεδιασμό όσο και σε όλα τα στάδια υλοποίησης του κάθε προγράμματος. Σκοπιμότητα, περιβαλλοντικές μελέτες, οικονομική βιωσιμότητα, κοινωνική αποδοχή, επιχειρηματική αποδοτικότητα, προστιθέμενη αξία για την τοπική οικονομία, αξιολογήσεις, δηλ. όλα τα συναφή στοιχεία πρέπει να συνεξετάζονται, ώστε το αποτέλεσμα να είναι προβλέψιμο και μετρήσιμο εξ αρχής. Αυτή η ολιστική προσέγγιση, υπονοεί ότι υπάρχει αλληλεξάρτηση των διαφόρων στοιχείων και παραμέτρων, ενώ το σύνολο έχει φυσικά την δική του υπόσταση.

Επί του προκειμένου τώρα, δηλαδή της πρότασης εγκατάστασης μεγάλων αιολικών πάρκων στις Κυκλάδες (βλ. ειδικά τις προσφυγές του Δήμου Τήνου και άλλων στο ΣτΕ) τα γνωστά στοιχεία δείχνουν κατ’αρχήν μια σημαντική αναντιστοιχία μεταξύ σκοπού και μέσων. Η διεθνής εμπειρία στον τομέα των αιολικών πάρκων είναι σήμερα αρκετά αντιφατική, ενώ ο κίνδυνος εγκατάλειψης σε λίγα χρόνια των εγκαταστάσεων αυτών, είναι υπαρκτός.

Αυτό που χαρακτηρίζει τις Κυκλάδες και που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όταν πρόκειται για σημαντικές παρεμβάσεις στα νησιά είναι η αλληλεξάρτηση και η αρμονία των στοιχείων. Η μακρά ιστορική παράδοση των νησιών αποκρυσταλλώθηκε στο τοπίο τους, έγινε κτήμα της σύγχρονης κοινωνίας, στολίδι της χώρας μας, αλλά και κατάκτηση του ανθρώπινου πολιτισμού. Τα κυκλαδονήσια και το Αιγαίο είναι τα στολίδια της Ελλάδας. Εκφράζουν την αρμονική συμβίωση των στοιχείων, δηλαδή την αρετή όπως την συνέλαβαν οι έλληνες από την αρχαιότητα. Οι Κυκλάδες έχουν σήμερα ως μοναδική ελπίδα επιβίωσης την αειφόρο ανάπτυξη: αυτό το μοντέλο σημαίνει έργα μικρής κλίμακας που σέβονται το τοπίο, μικρές τουριστικές μονάδες συνδεδεμένες με την ντόπια οικονομία, καλή και σύγχρονη ακτοπλοϊα, αγροτική παραγωγή προσαρμοσμένη στα μέτρα του νησιού, προβολή του τοπικού πολιτισμού και της πλούσιας θρησκευτικής παράδοσης, σεβασμό της ντόπιας αρχιτεκτονικής, προστασία των παραδοσιακών και διατηρητέων οικισμών, προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, σύγχρονες πρακτικές ανακύκλωσης, ειδικά μέτρα κατά της ερημοποίησης, κοκ. Ολα αυτά πρέπει φυσικά να συνδυαστούν με ήπιες δράσεις, με έργα υποδομών μικρής κλίμακας που δεν αλλοιώνουν το τοπίο, με έξυπνες και οικολογικές μεταφορές (το Υπουργείο Ναυτιλίας αρχίζει μάλλον να σκέφτεται τη χρήση φυσικού αερίου για τα πλοία.), με δράσεις προστασίας του περιβάλλοντος, με μικρά φράγματα και πολιτική υπεύθυνης χρήσης του νερού, με τουρισμό που αντιστοιχεί στην φέρουσα ικανότητα των νησιών, με γενίκευση της χρήσης του internet. Οι Κυκλάδες όχι μόνο πρέπει να διασωθούν και να προστατευθούν, αλλά πρέπει κατά τη γνώμη μου να ανακηρυχθούν διατηρητέο μνημείο της παγκόσμιας κληρονομιάς, υπό την προστασία της ΟΥΝΕΣΚΟ.

«Ο,τι λάμπει δεν είναι χρυσός», λέει η λαϊκή σοφία. Η γνώμη μου είναι ότι τα βιομηχανικά αιολικά πάρκα δεν είναι έργο αναπτυξιακής υφής υπό την έννοια της βιώσιμης και διατηρήσιμης ανάπτυξης. Η σχέση κόστους-ωφέλους είναι ανισοβαρής, αφού το κυκλαδίτικο τοπίο και το οικοσύστημα θα υποστούν με την εγκατάσταση τέτοιων, παράταιρων προς αυτά μεταλλικών πάρκων, ανεπανόρθωτη βλάβη και αλλοίωση και η τοπική τουριστική οικονομία, αλλά και η πολιτιστική και περιβαλλοντική αξία των νησιών θα δεχτούν μόνιμο και ισχυρό πλήγμα.

Αθανάσιος Θεοδωράκης
Πολιτικός Επιστήμονας, Πρώην Αναπλ. Γενικός Διευθυντής της Ε.Ε. σε θέματα διεθνούς ανάπτυξης