Οι κοινοτικές βοσκές της Καλλονής (τέως Κελλιών) Τήνου

Μέχρι το 1960-1970, περίπου, όπως ανέφερα και στην προηγούμενη ανάρτηση, οι ντόπιοι (μερικοί εκ των οποίων δεν είναι πια μαζί μας) είχαν κατσίκια, που φρόντιζαν πρωί-βράδυ, στα βουνά πάνω από το χωριό. Αυτές είναι οι "κοινοτικές βοσκές". Τα "ξαπολυτά". Εκτάσεις που δεν ήταν κάποιου, δεν ήταν περιφραγμένες, όπου έβοσκαν τα κατσίκια. Και γύρω από αυτές τις εκτάσεις, είχε ο καθένας την μάντρα του (χωράφι περιφραγμένο), όπου "μάντριζε" τα κατσίκια, προφανώς για να τα αρμέξει, ή να "αποκόψει τα 'ρίφια". Και μου εξήγησαν, "τι περίεργο πράγμα, τα κατσίκια ποτέ δεν πήγαιναν σε ξένα χωράφια, ή σε αμπέλια", λες και η καθημερινή επίσκεψη του ιδιοκτήτη, με μια φούχτα ξερά σύκα, τα κρατούσε σε τάξη. Κάθισα με 4-5 "παλιούς" να διασταυρώσω αυτά που έμαθα γα τα βοσκοτόπια από την Μαριεττώ, και έμαθα ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες. Έμαθα ότι τουλάχιστον μέχρι και την δεκαετία του '60, ήξεραν οι πάντες ποιές είναι οι "βοσκές", και αφού αρκετοί από αυτούς είναι ευτυχώς μαζί μας, και θυμούνται εύκολα συγκλίνει ο γεωγραφικός εντοπισμός, και όλοι, με όσους μίλησα, συμφωνούν και λένε τα ίδια πράγματα.

Έμαθα λοιπόν ότι στις Κουφάλες - Μαύρα Γκρεμνά είχε τα κατσίκια του "γερο-Γκέκας" (Ρουγγέρης).

Στην Τάβλα, πάνω από την περιοχή "Πάγερ", ο μπάρμπα-Στεφανής (Στέφανος Στεργιώτης). Στην παραπάνω φωτογραφία (είναι και στο Google Earth), τα Μαύρα Γκρεμνά, δεξιά τα Τρικόκαστρα και αριστερά τα περιφραγμένα χωράφια του μπάρμπα-Στεφανή (μεγαλώνει με κλικ).

Στον Κούβαρο, στις "Μέλισσες" (ή Μελισσοβούνι ή Μεσοβούνι) οι κόρες του Ιάκωβου Αρμάου, ή Καπέλλα (Μαρία, Ιωάννα και Ελένη Αρμάου).

Στα Δυο-Β'νιά, η Μαρία και η Κονκέπτα, του μπάρμπα Φραγκιά του Καπέλλα (αδερφού του Ιάκωβου)

Στην Σπηλιά, στ' Αμόνια, μάλλον η Γιωργίνα η Ζαραντώναινα (Γεωργία Αντ. Αρμάου)

Στου Πολέμου τον Κάμπο, η Μαριεττώ (Μαριέττα Θωμ. Σκλάβου) με δύο μάντρες και δύο "σταύλα" πάνω από την Βαθειά Λίμνο

Ο Ζανής ο Μπακεκαλάς (Ιωάννης Αρμάος) "παντού και πουθενά" (κατά λέξη έτσι μου είπαν, και με χαριτωμένη αναφορά στο εξής περιστατικό:  Μία φορά ένας Καρδιανιώτης ήθελε να στείλει μήνυμα, μέσω τρίτου στον Μπακεκαλά, να του στείλει δύο τσουβάλια πατάτες, επειδή, είπε, "τα κατσίκια του τού είχαν φάει το αμπέλι". Και είπε ο αγγελιαφόρος στο θύμα, "του χρόνου θα ζητήσεις ένα, και τον παράλλο κανένα", και σε απορία του θύματος του εξήγησε ότι τον τρίτο χρόνο θα του είχε "ξαλείψει τ' αμπέλι".

Η  Μπρούντζαινα (Μαριέττα Αρμάου) στα Τρι-Τουρκόκαστρα, και στην Γούρνα, ανατολικά και ίσως νότια της Μέλισσας.

Στην περιοχή "στσι Τουρκ'", απέναντι από τις Ιτιές, κάτω από την Καστέλα, σε ένα μέρος με έναν όρθιο βράχο που μοιάζει με πέτρινο στρατιώτη ή με ...μενίρ, ο μπάρμπα-Πέτρος ο Αλβέρτης.

Βέβαια, τα παραπάνω, αν τα βάλει κάποιος μηχανικός στον χάρτη δεν περικλείουν 300 στρέμματα, αλλά όλες τις μη περιφραγμένες εκτάσεις πάνω από την Καλλονή, μάλλον 600-700 στρέμματα, δηλαδή όλο το Ανατολικό τμήμα στου Πολέμου τον Κάμπο, με μόνο πια θέμα προς διευκρίνηση, πού σταματάνε τα Κελλιανά, και που αρχίζουν τα Καρδιανώτικα, κάτι που παλιότερα θα ήταν μείζον θέμα... Πιθανό θέμα, ωστόσο, όσον αφορά τα Κελλιανά "βοσκοτόπια" να είναι ότι ακόμα και μέσα στου Πολέμου τον Κάμπο υπάρχουν περιφράξεις, και δεν γνωρίζω αν αφορούν σε ιδιοκτησίες (μερικές σίγουρα αφορούν και στο Κελλιανό και στο Καρδιανιώτικο κομμάτι) ή παλαιότερα διοικητικά χωρίσματα.

Υπάρχουν και περιφραγμένες εκτάσεις σε όλη την περιοχή, και όχι μόνο στο οροπέδιο, που δεν είναι γνωστοί οι ιδιοκτήτες τους.  Μερικές  έχουν "πεζούλες", και κτίσματα, και σε μία περίπτωση στην περιοχή "Μάντρες"  (εικονιζόμενη, με σαφή ίχνη από παλιό αμπέλι, πατητήρι, κτίσματα κλπ, έβαλα και συντεταγμένες για να καταλάβουν τυχόν μηχανικοί, πού είναι). Κατά πόσον αυτές οι εκτάσεις θεωρούνται "ξαπολυτές" ή "βοσκοτόπια", κοινοτικά, ή άλλα, δεν το γνωρίζω.  Το εικονιζόμενο παράδειγμα (μεγαλώνει με κλικ) μου φαίνεται σαν παλιό αμπέλι με πατητήρι (πράσινο περίγραμμα), και περιφραγμένη έκταση που και έχει καλλιεργηθεί, και έχει χρησιμοποιηθεί σαν "βοσκή" (κίτρινο περίγραμμα).  Το βέβαιο είναι ότι μέχρι να βγουν οι αντικειμενικές αξίες σαν έννοια, πολλές από αυτές τις χρήσεις γης, ακόμα και τα ιδιοκτησιακά, τα καθόριζε ο φόβος της Εφορίας, εξ ού και οι σχεδόν αυθαίρετες και πάντα μικρότερες δηλώσεις στρεμμάτων, μέχρι που ήρθε ο Νόμος και απαίτησε σύγχρονα τοπογραφικά για να μάθουμε, επί τέλους, πόσο μεγάλη είναι η Τήνος, ή η Ελλάδα. Σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις, εκτάσεις που θεωρούσα "αγνώστου ιδιοκτησίας", βρέθηκαν ιδιοκτήτες, και κληρονόμοι, είτε από δήλωσή τους, είτε από παλαιότερα συμβόλαια (π.χ. του 1917 ή 1929, που ανέφεραν ονόματα -- αλλά ποτέ με τοπογραφικά). Αν τώρα φορολογηθούν αυτές οι εκτάσεις, είμαι σχεδόν βέβαιος ότι θα γεμίσει η Τήνος με "ξαπολυτά". Θα είναι τότε του Δήμου; του Δημοσίου; Θα έχει ενδιαφέρον.

Του Πολέμου ο Κάμπος εξακολουθεί και είναι "μυστήριο", αφού δεν ξέρουμε καν σε ποιον Πόλεμο αναφέρεται (και μία λύση θα ήταν η χρονολόγηση πήλινων θραυσμάτων από τις Αλώνες και το Τρικόκαστρο), αλλά με €700 το ένα.., έχω χρονολογήσει (με "θερμοφωταύγεια" στον Δημόκριτο) μόνο ένα, από την Βαθειά Λίμνο:  730 μ.Χ. Όταν πρωτοήρθαν οι πειρατές επί Βυζαντίου στην περιοχή, και όπως συνηθιζόταν και επί Βυζαντίου, οι κάτοικοι έπαιρναν τα βουνά. Γράφει κάπου ο παπα-Μάρκος, ότι περί το 700 μ.Χ ερήμωσε η Καρδιανή. Δεν ερήμωσε, μάλλον μετακόμισε "πάνω". Αναρωτιέμαι ποιά περιόδου, π.χ., είναι οι Αλώνες.

Η εικόνα (και αυτή μεγαλώνει με κλικ και είναι στο Google Earth) είναι όλος ο Κάμπος, από την Μέλισσα. Στο βάθος η (χιονισμένη, όταν βγήκε η φωτογραφία) Άνδρος. Το ύψωμα αριστερά, είναι πάνω από, και δυτικά των Ιστερνίων. Η περιφραγμένη έκταση 35 στρεμμάτων, δεξιά ήταν τ' Παπαγιάνν' (Μάρκος Στεργιώτης).

Οι κοινοτικές βοσκές, για μένα, έχουν ενδιαφέρουν γιατί είναι ένα από τα τελευταία κατάλοιπα της Μεσαιωνικής Τήνου. Τώρα, για το ιδιοκτησιακό, δεν ξέρω αν ανήκουν στην κοινότητα, ή στον Δήμο, ή πώς ανήκουν, αν ανήκουν. Μέχρι το 1715 ήταν ...Βενετία. Μετά το 1715, ο καθένας πήρε ό,τι πρόλαβε, εικάζω. Για την διάδοχο κατάσταση Τουρκικών ιδιοκτησιών, ξέρουμε. Για Βενετσιάνικες, δεν έχω ιδέα. Οι περιφράξεις εκεί πάνω είναι παλιές, αν κρίνω από το μέγεθος της πέτρας στις ξερολιθιές, μερικές μοιάζουν πιο πολύ με ...οχυρώσεις παρά με περιφράξεις.

Ανεπιφύλακτα σας συνιστώ να πάτε να περπατήσετε πάνω στου Πολέμου τον Κάμπο. Η πιο εύκολη πρόσβαση είναι Βορειοανατολικά από την Β' Εύρεση. Φυσικά και από την Καλλονή και την Αγία Υπακοή προς Βαθειά Λίμνο, ή από το λαγκάδι "του Μαραγκού" και της Κόρης τον Πύργο, ή από την Παλιοκκλησιά (που από μόνη της είναι προορισμός, δείτε και εδώ, και περισσότερα στο Google Earth). Τώρα τον Αύγουστο είναι καλή περίοδος, έχει καταπληκτικές θέες, και πάντα έχει πιο δροσιά από τα χαμηλά. 

Πάντως, αν ψάχνει κανείς για το "ποιές ήταν οι κοινοτικές βοσκές" της Καλλονής, η απάντηση νομίζω ότι είναι σαφής, και χωρίς αμφιβολία. Θα μου πείτε "πώς τα 300 στρέμματα έγιναν 700";  Μα έτσι πάει. Κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να καταμετρήσει, και καμία ιδιοκτησία από όσες έχω συναντήσει δεν είχε σωστές καταμετρήσεις. Αλλά με την Κτηματολόγιο Α.Ε., τώρα είναι παιχνιδάκι.

Και μιλώντας για Κτηματολόγιο, δεν σας κάνει εντύπωση που κάπως στην Τήνο το έχουν αποφύγει οι αρμόδιοι;  Γιατί έχει όλη η Ελλάδα και όχι η Τήνος; Θα έλυνε το πρόβλημα των λέξεων "άγνωστος", "δημόσιο", "δημοτικό", "ξαπολυτό" κλπ.