Αυτοαναφορά

Δεν ξέρω τι είχε κατά νου ο Ελύτης όταν έγραφε τα ποιήματά του, εγώ ωστόσο, όταν τα διάβαζα, σε κρύα και μακρινά μέρη, είχα εικόνες από τις Κυκλάδες άλλων εποχών.

Ήταν οι εποχές πριν την «Ευρωπαϊκή ενοποίηση», σίγουρα ο κόσμος ήταν πιο φτωχός, μπορεί και λιγότερο ελεύθερος, αλλά νομίζω πιο αυτάρκης. Βέβαια, τότε, δεν θα είχα αυτήν την θέα, προς την παραλία, αλλά την θέα από την παραλία. Αυτή η θέα ήταν μόνο για καρτ ποστάλ, όπως έγραψε η φίλη μου.


Τώρα έχουμε άλλες εποχές, και, αν κρίνω από ό,τι βλέπω γύρω μου, δεν μας άρεσαν εκείνες οι εποχές και μας αρέσει το τώρα. Κι αν ήξερε ο κόσμος που είναι αυτό το μέρος, ή αν κάποιοι προοδευτικοί είχαν φροντίσει να πάνε κάποιο δρόμο, δεν θα βλέπαμε αυτό, θα βλέπαμε νεοελληνικά έργα.

Υπάρχει όμως και αντίφαση στην άποψή μου: Μόνο που βγάζω αυτές τις φωτογραφίες, χαλάω το τοπίο... Ορίστε… έγινα σύστημα αυτοαναφοράς. Τα συστήματα αυτοαναφοράς, δηλαδή συστήματα που αναφέρονται στον εαυτό τους είναι γεμάτα παράδοξα. Όποιος ενδιαφέρεται για την συνέχεια σε αυτό το θέμα, ο Douglas Hofstadter έχει γράψει το βιβλίο Goedel Escher and Bach: an Eternal Golden Braid.