Πως φτάσαμε ως εδώ (1)

Το πρόβλημα, όπως το καταλαβαίνω επιφανειακά, είναι (α) ότι, κάπως, έχουμε αναδουλειές, (β) ακούμε ότι το πρόβλημα είναι διεθνές, (γ) μαθαίνουμε ότι η Ελλάδα ειδικά έχει πρόβλημα, (δ) βρεθήκαμε να χρωστάμε και σε προσωπικό και σε εθνικό επίπεδο, (ε) το πρόβλημά μας επηρεάζει το ίδιο το Ευρώ και (στ) τα πράγματα μάλλον θα γίνουν …χειρότερα.

Υπάρχουν «Ελληνικοί» λόγοι και «διεθνείς» λόγοι που φτάσαμε ως εδώ. Οι «Ελληνικοί» λόγοι έχουν σχέση με την δομή της Ελληνικής οικονομίας όπως διαμορφώθηκε από τον Β’ Π.Π., μέχρι την Χούντα, και, στην συνέχεια, από την άνοδο του Πασόκ μέχρι τις Κυβερνήσεις Μητσοτάκη και Σημίτη, και ,στην πρόσφατη φάση από το 2004, μέχρι σήμερα.


Μετά τον Β’ Π.Π. η Ελλάδα, πλήρως κατεστραμμένη ξαναχτίστηκε με ξένη οικονομική βοήθεια, και λίγο κρυμμένο ελληνικό κεφάλαιο, από μια ομάδα επιχειρηματιών που σε μερικά θέματα ήταν ήρωες και δημιουργοί, και σε άλλα, ήταν αναποτελεσματικά ολιγοπώλια, ωστόσο το αποτέλεσμα ήταν το «οικονομικό θαύμα» της δεκαετίας του ‘50 και του ’60 που όμως είχε δύο χαρακτηριστικά. Η Ελλάδα εξακολουθούσε να έχει πολλούς στο οικονομικό περιθώριο, ή απλά «φτωχούς» ή «αδικημένους». Αυτό που δεν ακούστηκε, αλλά διακωμωδήθηκε σε κινηματογραφικές ταινίες της εποχής, ήταν ότι σιγά σιγά, αρκετοί «πλούσιοι» υπό το καθεστώς συναλλαγματικών περιορισμών και, κατά την άποψή τους, υψηλής φορολογίας, ανακάλυψαν ότι τους συνέφερε η μαζική εξαγωγή συναλλάγματος.


Η οικονομική ιστορία του τέλους της δεκαετίας του ’60 υπερκαλύφθηκε από γεγονότα του ευρύτερου ψυχρού πολέμου, και συγκεκριμένα του πολέμου στο Βιετνάμ, που, σε συνδυασμό με τις τότε εγχώριες πολιτικές εξελίξεις, είχε σαν συνέπεια την Χούντα. Επί Χούντας, οι περιορισμοί σε εργατικές διεκδικήσεις επέτρεψαν κάποια «επιχειρηματική» ανάπτυξη στην αρχή αλλά αυτό δεν μπορούσε να διατηρηθεί και εκφυλίστηκε.


Με το Πασόκ του ’81 έγινε μια αναδιανομή του ιδιωτικού πλούτου, σε «Νέα Τζάκια» (αρχικά μέσα από κρατικοποιήσεις), αν και αυτό που θυμούνται οι περισσότεροι είναι ή αύξηση στις συντάξεις, η ενίσχυση συνδικάτων αλλά και των οικονομικά αδύνατων τάξεων. Αν είσαι οπαδός του Πασόκ, θυμάσαι την αναγκαία διεύρυνση της Μεσαίας Τάξης και την στήριξη των αδυνάτων, αν είσαι πολέμιος του Πασόκ θυμάσαι την καταστροφή της εθνικής οικονομίας και την απαρχή των οικονομικών προβλημάτων που καλείται να λύσει η σημερινή Κυβέρνηση. Τα υπεραπλοποιώ, βεβαίως, και πολλοί θα έχουν διαφορετική άποψη, αλλά πιστεύω ότι η αλήθεια είναι κάπου εκεί στην μέση… Το αποτέλεσμα ωστόσο είναι ότι η Ελλάδα έμεινε πολύ πίσω σε σχέση με την ανάπτυξη του υπόλοιπου Δυτικού κόσμου, ενώ όσοι είχαν λεφτά, και μπορούσαν να τα στείλουν στην …Ελβετία, το έκαναν. Κατά μερικές εκτιμήσεις, το 1989 οι (παράνομες, με τα Ελληνικά δεδομένα) καταθέσεις στο εξωτερικό ήταν περίπου ίσες με το έλλειμμα.


Η Κυβέρνηση Μητσοτάκη, με διάφορα δήθεν «φιλελεύθερα» προσχήματα, έκανε ένα πράγμα: Προσκάλεσε το «ξένο» δηλαδή το Ευρωπαϊκό κεφάλαιο, στην ελληνική οικονομία. Αυτό είχε αντιδράσεις από το ελληνικό κεφάλαιο, αλλά άνοιξε και τους ασκούς του Αιόλου σε μια νέα κατάσταση.


Η προσέλκυση και πλήρης υπερίσχυση του «Ευρωπαϊκού» κεφαλαίου έγινε επί Σημίτη. Κάθε ελληνική οικονομική δραστηριότητα έγινε υποψήφια για εξαγορά, είτε ήταν εξοχικά στην επαρχία, είτε μεγάλες κρατικές εταιρίες. Μπορεί η απόκτηση του ελέγχου του ΟΤΕ από Γερμανούς να έγινε επί Καραμανλή του β', αλλά η βάση τέθηκε αρχικά επί Μητσοτάκη και αργότερα επί Σημίτη. Επί Σημίτη έγιναν και άλλα πράγματα: Εν όψει της ένταξής μας στο Ευρώ, απελευθερώθηκε το συνάλλαγμα. Όλα τα παράνομα ελληνικά λεφτά ξαναήρθαν στην Ελλάδα. Επίσης, έπεσαν τα επιτόκια. Αυτά τα δύο γεγονότα εκτίναξαν το Χρηματιστήριο στα ύψη και δημιούργησαν την καταπληκτική ευφορία του 1997-2000. Αυτά τα δύο γεγονότα ξεκίνησαν και την εκρηκτική ανάπτυξη στην Τήνο. Τότε, για πρώτη φορά, ο μέσος Έλληνας είχε ή εμφάνισε διαθέσιμα χρήματα, και, επεκτάθηκε σε εξοχικά.


Την ίδια περίοδο έγινε και κάτι άλλο. Εδραιώθηκαν και επεκτάθηκαν οι τρεις Ελληνικές ιδιωτικές τράπεζες. Η μία ήδη υπήρχε, η δεύτερη και η τρίτη εμφανίστηκαν από το πουθενά, ως εκ θαύματος αγοράζοντας και ανακυκλώνοντας τράπεζες με αμαρτωλό παρελθόν από την περίοδο του Πασόκ του 81. Οι νέες τράπεζες, σε συνδυασμό με πραγματική ή πλασματική αίσθηση ευημερίας του κόσμου, είχαν σαν συνέπεια την αύξηση του ατομικού δανεισμού. Αν δεν είχες λεφτά να αγοράσεις εξοχικό, ή κότερο, ή ακριβό αυτοκίνητο, δανειζόσουν. Και το έβλεπε ο γείτονας και δανειζόταν και αυτός. Ο «πλούτος» στην Τήνο από το 2000 και μετά είναι συνέπεια αυτής της αύξησης του δανεισμού των Αθηναίων.


Παράλληλα, και το Ελληνικό Δημόσιο δανειζόταν, για να φτιάξει δρόμους, δανειζόταν για γέφυρες, δανειζόταν για τα Ολυμπιακά έργα, δανειζόταν για παροχές, δανειζόταν για να συντηρήσει το όλο και διογκούμενο Κράτος. Μα ο κάθε ένας από εμάς δανείστηκε για να φτιάξει το σπίτι του, ή για να περάσει καλά τις γιορτές, ή για να πάει διακοπές. Εύκολα και φτηνά τα δανεικά, γιατί να μην περάσουμε όλοι καλά;


Τόσο σαν χώρα, όσο και σαν άτομα, δανειστήκαμε και ξοδέψαμε τα δανεικά είτε σε κατανάλωση, είτε σε αναποτελεσματικές επενδύσεις, είτε σε σπάταλες επενδύσεις. Από πολλές (να μην πω όλες) τις κρατικές επενδύσεις, βγήκαν μίζες, ποσοστά, δωράκια, κλοπές. Και αυτά πήγαν σε κατανάλωση, αν και μερικά κρύφτηκαν σε νέες Ελβετίες (για τον φόβο της Εφορίας). Από όλα τα λεφτά που κερδήθηκαν, επίσης πολλά κρύφτηκαν (πάλι από φόβο της Εφορίας).


Και τώρα; Τώρα, εν μέσω διεθνούς και ελληνικής ύφεσης, γεωπολιτικών τριγμών, νέου Ψυχρού Πολέμου, με όλους μας υπερχρεωμένους, χωρίς προοπτική εσόδων και αυξήσεων, καλούμαστε να ξεχρεώσουμε… Σχεδόν αδύνατο…

Στο επόμενο, αν αντέξω, θα αναφερθώ στο διεθνές περιβάλλον, και στο μεθεπόμενο, αν το θυμηθώ, θα γράψω για το τι νομίζω γίνεται από εδώ και πέρα.